برنامه آموزشی ادبیات عرب در حوزه

برای آشنایی هرچه بیشتر با برنامه آموزشی ادبیات در حوزه علمیه، می‏بایست به سه پرسش ذیل پاسخ داد:

1. علوم ادبی دارای چند شاخه هستند؟

2. در حوزه علمیه کدام شاخه از علوم ادبی تدریس می‏شود؟

3. چرا برخی از شاخه‏ های علوم ادبی در حوزه تدریس نمی‏شود؟

شاخه‏های علوم ادبی

زمخشری، صاحب تفسیر کشّاف، در کتاب «القسطاس فی علم العروض» علم ادبی را 12 شاخه و به شرح ذیل معرّفی می‏کند:

1. علم اللغة         2. علم الأبنیة (صرف)         3. علم الاشتقاق           4. علم الإعراب (نحو)

5. علم المعانی      6. علم البیان                    7. علم العروض            8. علم القوافی

9. إنشاء النثر        10. قرض الشعر               11. علم الکتابة             12. المحاضرات

توضیح:

© عروض: یکی از اقسام علوم ادبی است که موضوع آن بحث در وزن (آهنگ) شعر است و در مورد چگونگی ایجاد وزن، انواع وزن، صحّت و سقم آن و برخی از شگردهایی که مخصوص کلام منظوم است بحث می‏کند.

© قافیه: علمی است که در مورد قواعد و انواع قافیه در شعر سخن می‏گوید .

© قرض الشعر: چون در واقع با عملکرد ذهنی، بحری از شعر را می‏بریدند و آن‏را به قواعد فنّی و اصولی عرضه می‏نمودند، آن را «قرض الشعر» نامیدند.

© المحاضرات: علمی است که با ممارست بر آن قدرت بر به کاربردن کلمات بلیغان در اثناء سخن پیدا می‏شود.

علوم ادبی در حوزه

در حوزه‏های علمیّه صرفاً به علوم صرف، نحو، و بلاغت (معانی، بیان و بدیع) پرداخته می‏شود.

عدم اهتمام به برخی رشته‏های ادبی در حوزه

متون و منابع دینی همگی به زبان عربی هستند، از این‏رو یک اسلام شناس برای اجتهاد صحیح در منابع دینی می‏بایست آشنایی کاملی با زبان عربی داشته باشد. البته اجتهاد در منابع دینی و استخراج حکم شرعی بر همه شاخه‏های علوم ادبی متوقّف نیست، بلکه علم صرف، نحو و بلاغت (معانی، بیان و بدیع) و علم لغت در این راستا حائز اهمیّت هستند. به همین خاطر در حوزه‏های علمیه مباحث ادبیات عرب متمرکز بر این سه علم است؛ البته باید معترف بود که در حوزه‏های علمیه، نسبت به علم لغت بی‏مهری‏های فراوانی صورت گرفته است و در سیر علمی حوزوی جایگاهی برای آن تعریف نشده است.