پژوهش صرفی 3: اصطلاحات مفرد

مفرد در لغت، اسم مفعول از باب افعال است:

«هو فی اللغة اسم مفعول من أفرد الشیء: جعله فرداً أو عزله.»[1]

عنوان مفرد در ادبیات عرب (اعمّ از صرف و نحو) دارای شش اصطلاح به شرح ذیل است:

1)   مفرد در باب تعریف کلمه، در بحث تعریف کلمه مرکّب کلمه‏ای است که جزء لفظ آن بر جزء معنایش دلالت کند، مانند «عبد الله» به معنای «بنده خدا» ولی مفرد آن است که جزء لفظ بر جزء معنی دلالت نکند، مانند: «زید»

2)   مفرد در باب اعلام؛ علم شخص به دو قسم مفرد و مرکّب تقسیم می‏شود: علم مفرد آن است که از یک کلمه تشکیل شده باشد، مانند علی و حسن و علم مرکّب آن است که بیش از یک کلمه علم شده باشد، مانند أبو جعفر.[2]

3)      مفرد در باب تثنیه و جمع، در این اصطلاح، مفرد کلمه‏ای است که دلالت بر یک فرد از جنس خود بنماید.

4)   مفرد در باب ندا و اسم لای نفی جنس؛ مفرد در این اصطلاح در مقابل مضاف و شبه مضاف قرار دارد، مانند : «یا ولد» و «لا أحد فی الدار».

5)   مفرد در باب اعداد؛ مفرد (1تا10 و 100 و هزار) در این اصطلاح در مقابل مرکّب (11تا19)، معطوف (21-99) و عقد (20 و 30 و ...) قرار دارد. 

6)      مفرد در باب خبر و حال؛ مفرد در این باب در مقابل جمله و شبه جمله قرار دارد، مانند: «زید عالم». [3]

---

[1]. الاستاذ راجی الأسمر، المعجم المفصّل فی علم الصرف، مراجعه: إمیل بدیع یعقوب، ص 392.

[2]. إمیل بدیع یعقوب، موسوعة الصرف و النحو و الإعراب، ص 462.

[3]. رک: إمیل بدیع یعقوب، موسوعة الصرف و النحو و الإعراب، ص 638 و الاستاذ راجی الأسمر، المعجم المفصّل فی علم الصرف، مراجعه: إمیل بدیع یعقوب، ص 392  لازم به ذکر است که هر دو منبع، اصطلاح مفرد در باب تعریف کلمه، یعنی «ما لا یدلّ جزء اللفظ علی جزء المعنی»، را متعرّض نشده‏اند.

دریافت متن پی دی اف پژوهش

لطفاً در قسمت نظرات خرابی لینک را گزارش دهید!

أخبرنا عن رابط لا یعمل رجاءً!